GELİŞİM VE ÖĞRENME

v        "Bireyler bazı dönemlerde ve yaşlarda belli türden davranışları öğrenmeye karşı daha duyarlıdırlar". Hangisinin tanımıdır?

Ø   Gelişimin kritik dönemleri

 

v        Organizmanın yaptığı bir davranışın arkasından olumlu uyarıcı verilerek yapılan koşullanmaya ne ad verilmektedir?

Ø Operant koşullanma

 

v                 İçgüdüye örnek :

Ø  İpekböceğinin koza yapması

 

v        "Gelişimde bir alanın hızlandığı bir dönemde bir di­ğer gelişim alanı duraklayabilir". Hangi gelişim ilkesini açıklamaktadır?

Ø Gelişim nöbetleşedir.

 

v                 Yetişkinlik   dönemi   geli­şim görevleri:

Ø  Ekonomik bir yaşam standartı kurma ve sürdürme

 

v                 "Tenis oynamayı  bilen  bîr  kişi  badmington oyna­masını  çabucak öğrenebilir"   ifadesi  neyi açıklar?

Ø  Olumlu transfer

 

v                 öğrenmeye örnek :Yalan söyleme ,Bisiklete binme,Kopya çekme ,Öğretmenden korkma

 

v                 Erikson'un "temel güvene karşı güvensizlik" döne­mi, Freud'un hangi gelişim dönemine karşılık gel­ir:

Ø   Oral

 

v        Geştalt psikolojisine gö­re, duyu organlarına gelen uyarıcıların örgütlene­rek duyusal kayıta aktarılmasını sağlayan algı ku­ralları :Benzerlik , Yakınlık , Süreklilik , Tamamlama

 

v        Piaget'in "Soyut İşlemler Dönemi"nin özellikleri :

Ø Ben merkezci düşünce

 

v                 Belli bir işin nasıl yapıldığı ile ilgili bilgi ve beceri­lerin yer aldığı bellek :

Ø İşlemsel bellek

 

v        Bir  öğrencinin  derse   sürekli   hazırlıklı  gelmesini sağlayan  pekiştirme tarifesi :

Ø   Değişken aralıklı pekiştirme

 

v        Bireyin  yeni  durumlar,  olaylar,   nesneler,   bilgiler karşısında   yaşamış   olduğu   bilişsel   karışıklığa özümleme  ve  şema  yoluyla  gidermeye  çatışması
süreci :

Ø Şema

 

v        Kohlberg'İn "Ahlaki Geli­şim Dönemleri":

Ø Dışsal kurallara bağlılık dönemi

 

v        Öğrenmeyi etkileyen öğ­renme yöntemiyle ilgili etmenler:

Ø Konunun yapısı

 

v        Freud'a göre "gerçeklik" ilkesine göre çalışan kişi­lik öğesi :

Ø Ego

 

v        Gelişim   psikolojisinin kapsamına giren:

ØKritik dönem

 

v        öğretmenin öğrencile­re ceza yerine kullanabileceği yollar: 

Øİstenmeyen davranışı bıktırıncaya kadar yaptırmak,İstenmeyen davranışa neden olan ortamı değiştir­mek,

Øİstenmeyen davranışı  görmezden gelip  istenen davranış görüldüğünde pekiştirme,

Øİstenmeyen davranışın söndürülmesi

 

v        "Organizmanın göstermiş olduğu bir davranışı pe­kiştirerek tekrar gösterilme ihtimalinin arttırılması kavramını’’ açıklayan :

ØOperant şartlanm

 

v        12 aylık bir bebeğin yürümeyi öğrenmesi ne ile açıklanır?

Ø"gelişimin kritik dönemi" ile açıklanır

 

v        "olgunlaşma" kavramının tanımı :

Ø Organların kendinden beklenen fonksiyonları yerine getirebilecek düzeye gelmesidir

 

v        "Bisiklete   binmeyi   öğrenecek  olan   bir   çocuğun kaslarının yeterince olgunlaşması ve bisiklete bin­me konusunda bazı ön bilgilere sahip olması" aşağıdakilerden hangisine örnek olarak verilebilir?

Ø Hazırbulunuşluk

 

v        Pekiştireçlerle ilgili olarak aşağıda verilen ifadeler­den hangisi doğru değildir?

Ø Pekİştireçlerin değeri her öğrenci için aynıdır

 

v        Bilgi işleme kuramına göre bilgiyi işlemenin ilk ba­samağı aşağıdakilerden hangisidir?

Ø Duyusal kayıt

 

v        Kohlberg'e göre doğru davranış, sosyal düzene uygun olarak kişinin göre­vini yerine getirmesidir" ifadesini kapsadığı nedir :

ØKanun ve düzen eğilimi

 

v        ’’Bir  öğretmenin  sınıfta  uygun  davranışlar göste­ren  bir öğrencisini  pekiştirmesi,  diğer öğrencileri de   etkilemesi  ne   ile açıklanır?Modelden öğrenme

 

v        "Okulda her 45 dakikadan sonra 15 dakika teneffüs verilmesi'  neye örnektir verilebilir?

ØSabit aralıklı pekiştirme

 

v        Bilişsel gelişimi etkileyen faktörler:

ØOlgunlaşma,

ØDengelenme ,

ØKültürel aktarım,

ØYaşantı

 

v        "Bireyin yapmayı çok istediği etkinliklerle yapmayı daha az istediği etkinlikleri pekiştirme" hangi kavramı ifade eder ?

ØPremack ilkesi

 

v        Organizmanın  bir  uyarıcıya  gösterdiği  tepkiyi  bir başka   uyarıcıya   göstermemesinin   sağlanması, ne ile ifade edilir?

Ø Ayırt etme

 

v        Aşağıdakilerden hangisi öğrenmenin özelliklerden biri değildir?

Ø Davranıştaki değişmenin yaşantı kazanma sonu­cunda olması  ,

Ø Davranıştaki değişmenin nispeten kalıcı olması  ,

Ø Davranışta gözlenebilir bir değişme olması ,

Ø Davranıştaki değişmenin yorgunluk, hastalık,

Ø ilaç alma gibi etkenlerle geçici bir biçimde meydana gel­memesi

 

v        reflekse örnek :

Ø  Nefes alma ,

Ø  Emme ,

Ø  Yakalama ,

Ø  Göz kırpma

 

v        Hangi dönemde fiziksel gelişim en hızlı gerçekleşmektedir?

Ø Bebeklik dönemi

 

v        Freud'un Psikoseksüel Gelişim Kuramına göre, ço­cuğun cinsiyetle ilgili konulardan hoşlanmadığı ve kendini oyuna verdiği dönem :

Ø Gizil donem  

 

v                 Temsilcileri arasında  Maslow ve  Rogers'ın bulunduğu ve kişisel algı ve değerlerin davranışların be­lirlenmesinde önemli olduğunu vurgulayan yaklaşım

 

v        Bilincinde olmadığımız ama dikkatin zorlanmasıyla bilince çıkabilen yaşantılar nerede bulunmaktadır?

Ø Bilinç altı

 

v        Kalıtımın etkisi Fiziksel özelliklerde en fazladır

 

v        " Orta   Çocukluk   (6-12yaş)" döneminin gelişim görevleri:

ØYaşıtlarıyla geçinmeyi öğrenme

 

v        Vücudun sadece boy, kilo ve hacim olarak artması hangi kavramı tanımlar?

ØBüyüme

 

v        Klasik koşullanma :

ØOrganizmada hiçbir tepkiye yol açmayan uyarıcı,nötr uyarıcıdır

ØŞartsız tepki doğal bir davranıştır ,

ØPekiştirme şartsız uyarıcının tekrar verilmesidir

ØŞartsız uyarıcı ile şartsız tepki arasında doğal bir bağ vardır

 

v        Gelişim psikolojisi, bireylerin yaşam boyunca geçirdiği bedensel, zihinsel, duygusal, sosyal değişimleri açıklamaya ça­lışır

 

v        Gelişimle ilgili teme kavramlar  :

ØBüyüme,

ØGelişme,

ØOlgunlaşma ,

ØHazır bulunuşluk,

ØGelişimin Kritik Dönemleri

 

v        Büyüme:

ØBedenin sadece boy, kilo ve hacim olarak artmasıdır.

ØBüyüme, vücudun değişik organlarında değişik hızlarda gerçek­leşir.

 

v        Gelişme:

ØOrganizmanın büyüme, olgunlaşma ve öğrenmenin etkileşimiyle sürekli olarak ilerleme kaydeden değişmesidir.

ØGeli­şim ise organizmanın döllenmeden başlayarak bedensel, zihinsel, dil, duygusal, sosyal yönden, belli koşulları olan en son aşamasına ulaşıncaya kadar sürekli ilerleme kaydeden değişimidir.

ØGelişmeyi ürün olarak ele aldığımızda gelişimi bu ürü­nün süreç yönü olarak tanımlayabiliriz.

 

v        Olgunlaşma:

ØVücut organlarının kendilerinden beklenen fonksiyonu yerine getirebilecek düzeye gelmesi için, kalıtımın etkisiyle geçirdiği biyolojik bir değişmedir.

ØÖğrenme yaşantıların­dan bağımsız olarak, Örneğin, parmak kasları yeterince gelişmemiş bir çocuk makasla kağıdı düzgün bir şekilde kesemez.

 

v        Hazır bulunuşluk:

ØBireyin olgunlaşma ve öğrenme sonucu belli davranışları yapmaya hazır hale gelmesidir.

ØBireyin sadece olgunlaşma düzeyini değil, aynı zamanda, bireyin önceki öğrenmelerini, ilgilerini, tutumlarını, güdülenmişlik düze­yini, yeteneklerini, genel sağlık durumunu da kapsar.

ØÖrnek:Resim çizmeyi öğrenecek olan bir çocuğun kalem tutabilmesi için kaslarının olgunlaşmasının yanısıra resime karşı ilgisinin olması

 

v        Gelişimin Kritik Dönemleri

Ø   insanlar, ba­zı gelişim dönemlerinde ve yaşlarda çevre etkilerine karşı daha duyarlıdırlar

Øçevrede düzenlenen öğrenme yaşantıla­rını diğer dönemlerden daha hızla kazanabilecekleri dönemlere "kritik gelişim dönemleri" adı verilir.

Ø   Örneğin, çocuk­ların başkalarıyla yakın ilişkiler kurabilmeleri için, bebeklere yakın ve sıcak davranılmalıdır.

Ø   Bebeklik döneminde yakın bir İlgi göremeyen çocukların okul yıllarında kişilerarası sağlıklı ilişkiler geliştirme yeteneği zayıflayabilir.

 

v        Gelişimle ilgili temel ilkeler :

Ø   Gelişim, kalıtım ve çevre etkileşiminin bir ürünüdür.

Ø   Gelişim süreklidir ve belli aşamalarda gerçekleşir.

Ø   Gelişim nöbetleşe devam eder.

Ø   Gelişim baştan ayağa, İçten dışa doğrudur.

Ø   Gelişim genelden özele doğrudur.

Ø   Gelişimde kritik dönemler vardır:

Ø   Gelişim bir bütündür.

Ø   Gelişimde bireysel farklılıklar vardır.

 

v        Gelişim görevi:

Ø    Kişinin içinde bulunduğu yaşam döneminde başarması gereken görevleri, kazanması gereken bazı özellikleri, geliştirmesi gereken bazı davranışları ifade eder.

 

v        GELİŞİM GÖREVLERİ kavramını geliştiren Havighurst, gelişim görevini şöyle tanımlamıştır:

Ø"Bireyin yaşamındaki belli bir dönemde ortaya çıkan, başarıyla elde edildiğinde daha sonraki görevlerde ba­san ve mutluluğa yol açan, başarılamadığı durumlarda ise kişide mutsuzluğa, toplumun hoş görmemesine, daha sonraki görevlerde zorluklara yol açan görevlerdir".

 

v                 Gelişim görevlerini etkileyen üç temel faktör vardır :

Ø  Fiziksel olgunlaşma

Ø  Toplumsal beklenti ve talepler

Ø Kişisel değerler ve beklentiler

 

v        Yaşam Dönemleri ve Gelişim Görevleri Havighurst'un çeşitli yaşam dönemleri için belirlediği gelişim görevleri

 

v        Bebeklik ve İlk Çocukluk (0 - 6 yaş) özellikleri :

ØYürümeyi öğrenme.

ØKatı yiyecekleri yemeyi öğrenme.

ØKonuşmayı öğrenme.

ØTuvalet eğitimi yoluyla dışkı kontrolünü kazanma.

ØCinsiyet farklılıklarını öğrenme.

ØSosyal ve fiziksel gerçekliği tanımlamak için kavramlar oluşturma ve dili öğrenme.

ØOkumaya hazır hale gelme.

ØDoğru ile yanlışı ayırma ve vicdan gelişimine başlama.

 

v        Orta Çocukluk (6-12 yaş) (İkinci Çocukluk) özellikleri :

ØGündelik oyunlar için gerekli fiziksel becerileri öğrenme.

ØBüyüyen bir organizma olarak kendine karşı yararlı bir tutum oluşturma.

ØYaşıtlarıyla geçinmeyi öğrenme.

ØUygun erkeksi ve kadınsı sosyal rolü öğrenme.

ØOkuma, yazma ve hesap ile ilgili temel becerileri geliştirme.

ØGündelik yaşam için gerekli kavramları geliştirme.

ØVicdan, ahlak ve değerler sistemi geliştirme.

ØKişisel bağımsızlığa ulaşma .

ØSosyal grup ve kurumlara karşı tutum geliştirme.

 

v        Ergenlik (12 - 18 yaş) özellikleri :

ØHer iki cins yaşıtlarıyla yeni ve daha olgun ilişkilere erişme.

Ø   Erkeksi veya kadınsı sosyal role erişme.

ØBedenini kabul etme ve etkili bir şekilde kullanma.

Ø   Ana-baba ve diğer yetişkinlerden duygusal bağımsızlığa ulaşma.

Ø   Evlilik ve aile hayatına hazırlanma.

Ø   Bir meslek için hazırlanma.

ØBir değerler sistemi ve ahlak sistemi edinme.

Ø  Toplumsal açıdan sorumlu davranışı isteme ve kazanma.

 

v        Genç Yetişkinlik (18 - 30 yaş)  özellikleri :

ØEş seçme.

ØEşiyle (evli) yaşamayı öğrenme.

ØÇocuk yetiştirme.

ØEv idare etme.

ØBir işe girme / başlama.

ØVatandaşlık sorumluluklarını üstlenme.

ØTopluma uyumlu bir sosyal grup bulma.

 

v        Yetişkinlik (Orta Yaş) özellikleri :

ØYetişkin vatandaşlık ve toplumsal sorumluluğuna erişme.

ØEkonomik bir yaşam standardı kurma ve sürdürme.

ØOnlu yaşlardaki çocukların(ın) sorumlu yetişkin olmalarına yardım etme.

ØYetişkin boş zaman etkinliklerini geliştirme.

ØKendini bir kişi olarak eşiyle ilişkilendirme.

ØOrta yaşın fizyolojik değişikliklerini kabul etme.

 

v        Yaşlılık özellikleri :

ØAzalan fiziksel güç ve sağlığına uyum sağlama.

ØEmeklilik ve azalan gelire uyum sağlama.

ØEşin ölümüne uyum sağlama.

ØYaş grubu ile açık bir yakınlık kurma.

ØToplumsal ve vatandaşlık yükümlülüklerini yerine getirme.

ØDoyurucu fiziksel yaşam düzenlemesi oluşturma.

 

v        GELİŞİM DÖNEMLERİ:

ØDoğum Öncesi Dönem: Döllenmeden doğuma kadar olan dönem.

ØDoğum Sonrası Dönem: Doğumdan başlayıp ölüme kadar süren yaşam dönemidir. Doğum sonrası dönem aşağıda­ki tabloda yaş aralıkları ile verilmiştir.

 

v                 Gelişim alanları:

ØBedensel gelişim

ØBilişsel gelişim (Piaget)

ØDil gelişimi (Chomsky)

ØPsiko-seksüel gelişim (Freud)

ØPsiko-sosyal gelişim (Erİkson)

Ø Ahlak gelişimi (Piaget ve Kohlberg)

 

v        BEDENSEL GELİŞİM

v        Doğum Öncesi Dönemin özellikleri : :

ØYaşam, annenin yumurtasının babadan gelen sperm tarafından döllenmesiyle başlar

ØDöllenmiş olan yumurtaya zigot denilmektedir.

ØZigotun bölünmesiyle hücre grupları oluşmakta ve değişik aşamalardan geçerek insan yavrusu oluş­maktadır.

ØDöllenmeden ortalama 280 gün sonra doğum gerçekleşmektedir

ØBebek doğduğunda boyu ortalama 48-53 cm. ve ağırlığı  2500-4300 gr arasındadır

 

v        0-2 Yaş Dönemin özellikleri : :

ØDoğumdan sonraki ilk yılda bedensel gelişim çok hızlı gerçekleşmektedir.

ØYeni doğan bir bebeğin başı diğer organla­rına göre daha büyüktür.

ØBebek hem boy olarak hem de ağırlık olarak çok hızlı gelişir.

Ø5 aylık bir bebek doğumdaki ağır­lığının iki katına, 12 aylık bir bebek ise üç katına ulaşmaktadır.

Ø12 aylık bir bebek doğumdaki boyunun %50'sine ulaş­maktadır

ØBebeğin psiko-motor gelişiminde büyük ilerlemeler olur.

 

v        Bebeğin psiko-motor gelişiminin özellikleri :

Ø1. ay - Yüzükoyun yatırılırsa çenesini kaldırır.

Ø4. ay - Yardımla oturur.

Ø7. ay - Kendi başına oturabilir.

Ø10.ay- Emekler.

Ø14.ay-Tek başına ayakta durabilir.

Ø15.ay-Yürüyebilir.

Ø24.ay-Yürür, sandelyede oturur.

 

v        2 -6 Yaş Döneminin özellikleri :

ØDoğumdan sonra ilk aylardaki hızlı büyüme iki yaşından sonra yavaşlamaktadır.

ØDört yaşındaki bir çocuğun boyu do­ğumdaki boyunun iki katıdır.

ØOkul çağına doğru boy uzama hızı azalır, daha sonra ergenlik çağında tekrar hızlanır.

ØSinir sistemi gelişimini büyük ölçüde tamamlarken, kalp atış hızı da giderek azalır ve altı yaşına doğru yetişkininkine benzer hale gelir.

ØBu dönemde çocukların etkinlik düzeyleri çok yüksektir.

Øİlgilerini çok çeken bir etkinlik yapmadıkça uzun süre bir yerde oturamazlar; koşmak, atlamak, zıplamak ihtiyacındadırlar

 

v        6-12 Yaş Döneminin özellikleri :

ØÇocukların ilköğretime başladıkları bu dönemde bedensel gelişim daha yavaş olur.

ØBoy ve ağırlık artışı yavaştır.

ØYıl­lık boy artışı ortalama beş buçuk santim kadardır.

Ø12 yaşına gelen çocukların boyu ortalama 145 cm.dir.

Ø11 yaşlarına doğ­ru kızların ağırlığı erkeklerin ağırlığından fazladır.

Økızlar erkeklerden önce erinlik dönemine girmektedirler.

ØBu dö­nemde kemik ve iskelet sistemindeki gelişmeler kas gelişiminden daha ileri düzeydedir

 

v        12-18 Yaş Döneminin özellikleri :

ØErgenlik dönemi denilen bu dönem buluğa ermeyle başlar.

ØBuluğ dönemi ise cinsiyet salgı bezlerinin aktif hale gele­rek cinsiyet hormonu üretimiyle başlar.

ØErgenlik döneminin tüm aşamaları bütün bireylerde aynı sırayı izlemekle birlikte bireyden bireye farklılıklar gösterir.

ØKızlar 11 yaş civarında buluğa girerken, erkekler 13 yaş civarında buluğa girerler.

ØHız­lı fizyolojik değişmeler vücut yapısında büyük farklılıklara neden olur.

ØÖnce eller ve ayaklar büyür, sonra kollar ve bacak­lar, daha sonra da beden gelişir

 

v        Bilişsel gelişim, bebeklikten yetişkinliğe kadar, bireyin çevreyi, dünyayı anlama yollarının daha kompleks ve etkili ha­le gelmesidir

 

v        Piaget'in Bilişsel Gelişim Kuramının özellikleri :

Ø Piaget'e göre çocukların yetişkinlerden farklı olan bir zihinsel yapılan vardır.

Ø Onların dünyayı gör­me ve gerçeklere karar vermede kendilerine özgü yolları vardır

 

v        Zihinsel gelişimi etkileyen faktörler:

Ø Olgunlaşma

Ø Yaşantı

Ø Sosyal Etkileşim

Ø Dengelenme

 

v                  Olgunlaşma:

Ø  Kişinin bedensel açıdan gelişmesi.

 

v        Yaşantı:

Ø    Yakalama, hareket etme, somut objeler hakkında düşünme ve onlarla ilgili süreçler doğrultusunda düşünme.

 

v                 Sosyal Etkileşim:

ØOynama, konuşma ve diğer insanlarla özellikle de çocuklarla İş yapma.

 

v        Dengelenme:

ØYeni karşılaşılan bir durumla, daha önceden sahip olunan yaşantılar arasında denge kurmak için ya­pılan zihinsel işlemler.

ØBilişsel gelişim, zihindeki dengelerin bozularak yeniden kurulması ve bu İşlemlerin sürekli tekrar edilmesiyle ortaya çıkmaktadır.

 

v        Şema ‘nın  özellikleri  :

ØBireyin çevresindeki dünyayı anlamak için geliştirdiği bir bilgisayar programı gibidir

Ø Örgütlenmiş davranış veya davranış örüntüsüdür;

ØÇocuğun çevresiyle etkileştikçe geliştirdiği davranış ve düşünce kalıplarıdır.

ØŞema en temel zihinsel yapıdır

 

v        Uyum Sağlama

ØUyum sağlama, bireyin çevresiyle etkileşimi sonucu meydana gelen devamlı bir değişmedir

ØBireyler yeni yaşan­tılar geçirdikçe, bazen mevcut şemalar yetersiz hale gelir.

ØBu gibi durumlarda bireyler, dengeleme durumunu sürdürebil­mek için yeni yaşantıyla varolan şemaların birbirleriyle uyuşmasını sağlamaya çalışır.

 

v        Uyum sağlamanın iki yolu vardır:

ØÖzümleme

ØUyumsama

 

v        Uyum sağlama yollarından Özümleme :

ØBireyin yeni karşılaştığı durumları önceden varolan şemaların içine yerleştirmesidir.

 

v        Uyum sağlama yollarından Uyumsama:

ØÖnceden var olan şemaları değiştirip yeni şemalar oluşturmaktır

 

v        Hayatında ilk kez kaplan gören bir çocuk, kaplanı kendinde var olan kedi şeması ile açıklamaya çalışabilir ve "büyük bir kedi" diyebilir. Bu tanımlama onun için belli bir süre yeterli olacaktır. Ancak bir süre sonra kendi şeması yeterli olma­dığında yeni bir şema (kaplan) oluşturacaktır.

ØKedi kavramını kullanmaya çalışma zihnin "özümleme",

ØKaplan şemasını oluşturma ise "uyumsama" işlevini gösterir

 

v        Piaget'e Göre Bilişsel Gelişim Dönemleri :

v        1-Duyusal - Motor Dönem (Doğum - 2 yas arası)

ØBu dönemin en önemli görevi, bebeğin duyu organları ile  bedeninin farkına varıp onu istediği gibi kullanabilmeyi  öğrenmesidir.

ØBebeğin doğuştan sahip olduğu refleks davranışlar, çevresiyle etkileşimleri sonucu amaçlı davranışlara doğru iler­ler.

ØBebek başlangıçta kendini çevresindeki nesnelerden ayırt edemezken bu dönemde bebek doğadan ayrışır.

ØSürekli nesne kavramı (nesne gözünün önünden kaldırıldığında onun yok olmadığını öğrenmesi) edinilir.

ØTaklit yeteneği gelişir. Ertelenmiş taklit görülür.

ØHedefe yönelik davranış vardır.

 

 

v        2-İşlem Öncesi Dönem (2 - 7 yaş)

ØBir önceki dönemde sürekli oldukları anlaşılan nesneler, artık sembollerle (kelimelerle) temsil edilmeye başlanır.

ØDüşünce tek yönlüdür. Objeleri sadece bir tek özellikleri açısından sınıtlandırabilirler. Mantıkları değişken ve yü­zeyseldir.

ØÇocuk ben merkezcidir. Dünyayı kendi bakış açılarından görmekte ve görünüşle gerçek arasındaki ayırımı anlaya­mamaktadır .

ØKişilerin sürekli olduğu anlayışına ulaşır.

ØAnimizm (cansız eşyalara canlıymış gibi davranma) görülür.

ØDevresel tepki görülür.

 

v        3-Somut İşlemler Dönemi (7 -12  yaş)

ØSomut olan İşlemler yapılır.

ØSınıflama yeteneği gelişir.

ØNesneleri belli özelliklerine göre sıralayabilirler.

Øİşlemleri tersine çevirme özelliği vardır. (2+3 = 5  ve  5-3 = 2)

ØBen merkezcilik ortadan kalkmıştır.

ØKorunum ilkesi kazanılır. Korunum, herhangi bir nesne ya da nesne grubunun fiziksel biçimi ya da mekandaki ko­numu değiştiğinde, miktar ve hacim olarak değişmeyeceği ilkesidir.

 

v        4-Soyut İşlemler Dönemi (Ergenlik dönemi)

ØBirey yetişkin gibi düşünebilme özelliklerini kazanır.

ØZihinden işlemler yapılabilir.

ØBiçimsel yöntemler kullanarak problem çözebilirler,

ØÇeşitli ideal fikirler, değerler, inançlar geliştirilir. Birey toplumun yapısıyla, felsefesiyle, politikayla ilgilenir.

ØErgen ben merkezciliği görülür.

 

v        DİL GELİŞİMİ :

ØBirey bilişsel gelişim dönemlerindeki özellikleri kazandıkça dil kullanımındaki becerileri de artmaktadır.

ØDil gelişimi sa­dece sözcüklerin öğrenilmesini değil, aynı zamanda sözcük ve cümlelerin yapısına İlişkin kuralları öğrenmeyi de içermek­tedir

 

v        Dil gelişimi dönemleri :

ØBabıldama Dönemi 

ØTek Kelime Dönemi

ØTelgraf Konuşması

Øİlk Gramer Konuşması

 

v        Babıldama Dönemi:

Ø4 ile 9 ay arasını kapsar.

ØBir çok ses çıkarmaktadır ve anne babasının nasıl karşılık vereceğine bakmaktadır.

ØAnne ve babası çıkardığı sesleri onaylarsa çocuk bu sesleri tekrar etmektedir (Örneğin; bub, agu).

 

v        Tek Kelime Dönemi:

Ø9 ile 18 ay arasını kapsamaktadır.

ØBirçok anlama gelen bir kaç kelime ile karşılaşılmaktadır.

ØAnlam, cüm­le yerine kelime ile ifade edilmektedir (Örneğin; atta ).

 

v        Telgraf Konuşması:

Ø18 ile 30 ay arasını kapsamaktadır.

Øiki üç kelimelik cümle kurmaya başlandığı görülür.

ØOlası en kısa yol­dan anlam iletilmeye çalışılmaktadır (Örneğin; baba gitti).

 

v        İlk Gramer Konuşması:

Ø30 ile 48 aylar arasını kapsamaktadır.

ØGramerin kazanılmaya başlandığı, yapı ve kuralların edinildiği dö­nemdir (Örneğin; Anne işe gitti).

 

v        AHLAK GELİŞİMİ

ØAhlak gelişimi, toplumun tüm değerlerine kayıtsız şartsız uyma değil, topluma etkin bir uyumu sağlamak için değerler sistemi oluşturma sürecidir

ØAhlak gelişimi, çocukların belli davranışlarını "doğru" ya da "yanlış" ola­rak değerlendirmelerine rehberlik eden ve kendi davranışlarını yönetmelerini sağlayan ilkeleri kazanma sürecidir

 

v        PIAGET’İN AHLAK GELİŞİM KURAMI

ØPiaget'e göre ahlak gelişimi bilişsel gelişime paralellik göstermektedir.

ØÇocukların düşünce biçimlerini İzleyen Piaget, çocukların doğru ve yanlışa ilişkin yargılarının yaşlara bağlı olarak değiştiğini gözlemlemiştir.

ØKuralların yorumlanış biçimleri de yaşlara bağlı olarak değişme göstermektedir

 

v        Piaget ahlak gelişimini iki dönemde incelemekte­dir :

Ø   Dışsal Kurallara Bağlılık Dönemi

Ø   Ahlaki Özerklik Dönemi

 

v        1.Piaget ahlak gelişiminin Dışsal Kurallara Bağlılık Dönemi :

Ø   6-12 yaş arasını kapsar.

Ø   Çocuk kuralların değişmezliğine inanır, kurallara uymayanların cezalandırılması gerektiğini düşünür.

Ø   Kayıtsız şartsız otoriteye uyma söz konusudur.

 

v                 2.Piaget ahlak gelişiminin Ahlaki Özerklik Dönemi :

Ø   Çocuğun sosyal dünyası giderek artan akran gruplarıyla genişlemiştir.

Ø   Çocuğun sürekli olarak çevresindekilerle etkileşimde bulunması, kurallar hakkındaki fikirlerinin değişmesine neden olur.

Ø   Kuralların insanlar tarafından oluşturulduğu ve gerektiğinde değiştirilebileceği bilincine ulaşır.

 

v        KOHLBERG'İN AHLAK GELİŞİM  KURAMI:

Ø   Kohlberg, Piaget gibi çocuk ve yetişkinlerin belirli durumlarda davranışlarını yöneten kuralları nasıl yorumladıklarını in­celemiştir.

Ø   Piaget'in ahlak gelişimini iki dönemde incelemesine karşılık, Kohlberg ahlak gelişimini üç düzeyde altı aşama olarak ele almıştır.

Ø   Bu üç düzey, çocuk ya da yetişkinin "doğru" ya da "ahlaki davranış" olarak neyi algıladığına göre sı­ralanmıştır.

Ø   Her bir düzey kendinden öncekine dayanmakta, kendinden sonrakine temel oluşturmaktadır

 

v        I. GELENEKSEL ÖNCESİ DÜZEY

v        1.  Evre: Ceza ve İtaat Eğilimi:

Ø   Bu düzeydeki çocuklar sadece otoriteye uyar ve cezalandırılmaktan kaçınırlar.

Ø   Ceza verilen davranış suçtur.

Ø   Ödül ge­tiren davranış ise iyidir.

Ø   Genel olarak olayların dış görünüşüne ve meydana gelen zararın büyüklüğüne bakarak karar verirler.

 

v        2. Evre: Araçsal İlişkiler Eğilimi:

Ø   Çocukların kendi ihtiyaç ve isteklerinin karşılanması önemlidir.

Ø   Ahlaki yargıda bulunacakları zaman, başkaları­nın ihtiyaçlarını da dikkate alırlar.

Ø   Ne kadar alırlarsa o kadar vermeleri söz konusudur.

Ø   Kurallara ihtiyacı karşıladığı süre­ce uyulur. "Her şey karşılıklıdır" inancı hakimdir.

 

v        II. GELENEKSEL DÜZEY

v        3.  Evre: Kişilerarası Uyum Eğilimi:

Ø   Akran gruplarıyla işbirliği gözlenir.

Ø   İyi davranış, başkalarına yardım etmek ya da onları mutlu etmektir.

Ø   İyi davranışla­rı destekleyen kurallar savunulur.

Ø   Başkaları tarafından onay görmek önemlidir.

Ø   Ahlaki yargılarda başkalarının hissettikle­ri de dikkate alınır.

Ø   Artık yapılanlar sadece ceza almamak için (Evre 1) ya da kendisi için (Evre 2) değil; aynı zamanda baş­kalarını mutlu etmek içindir.

 

v        4.  Evre: Kanun ve Düzen Eğilimi:

Ø   Bu dönemde doğru davranış, sosyal düzene uygun olarak kişinin görevini yerine getirmesidir.

Ø   Artık akran gruplarının kurallarının yerini, toplumun kuralları ve kanunları almıştır.

Ø   Kanunlar soru sorulmaksızın izlenir.

Ø   Kanunlara uymayanlar as­la onaylanmazlar.

 

v                 III. GELENEK SONRASI DÜZEY

v                 5.  Evre: Sosyal Sözleşme Eğilimi

Ø   Kanunların kullanımı ve bireysel haklar eleştirici bir şekilde İncelenir.

Ø   Toplumun kanunlarının ve değerlerinin göreli ve topluma özgü olduğu kabul edilmektedir.

Ø   Kanunlara körü körüne uyulmaz ve kanunların demokratik olarak değiştirilebileceği İlkesine sahiptirler.

Ø   Kanunlar, sosyal düzeni korumak , temel yaşama ve özgürlük haklarını güvence altına almak için gerekli görülmektedir.

 

v        6. Evre: Evrensel Ahlak İlkeleri Eğilimi:

Ø   Kişi ahlak ilkelerini kendisi seçip oluşturur.

Ø   Bu ilkeler, adalet, eşitlik, insan hakları gibi bazı soyut kavramlara dayalıdır.

Ø   Bu ilkeleri ihlal eden kanunlara uyulmamalıdır.

Ø   Bireyin haklarına saygı esastır.

 

v        KİŞİLİK GELİŞİMİ

Ø   Kişilik, bireyi başkalarından ayıran, bireyin doğuştan getirdiği (huy = mizaç) ve sonradan kazandığı Özelliklerin (karak­ter) bir bütünüdür.

Ø   Duygularımız, yetenekelerimiz, huyumuz, sosyal, fiziksel-psikomotor ve bilişsel özelliklerimiz, karekter ve değerlerimiz, inançlarımız ve tutumlarımız, görüşlerimiz, vb. tüm özelliklerimiz kişiliğimizi oluşturur

Ø   Kişilik gelişimi konusunda Freud'un Psikoseksüel Gelişim Kuramı ve Erikson'un Psikososyal Gelişim Kuramı ele alın­maktadır.

 

v        FREUD'UN PSİKOSEKSÜEL GELİŞİM KURAMI

v        Kişiliğin Yapısı :

Ø   Freud' göre kişiliği oluşturan üç yapı vardır:

Ø   İd, ego ve süperego.

 

v        İd:

Ø   Kaltımsal olarak gelen içgüdüleri içeren yapıdır.

Ø   Ruhsal enerji kaynağı olan İd, ego ve süperegonun çalışması için de gerekli olan enerjiyi sağlar.

Ø   İd zevk ilkesine göre çalışır ve bütün isteklerin hiç beklenmeden doyrulmasını ister.

 

v        Ego:

Ø   İd'i denetleyen yapıdır.

Ø   Kişiliğin yürütme organı olan ego, gerçeklik ilkesine göre çalışır.

Ø   Ego'nun görevi, id'in is­teklerini süperego elverdiği ölçüde yerine getirmektir.

Ø   İd ile süperego arasında meydana gelen çatış­malarda uzlaşma sağlamakla yükümlüdür.

 

v        Süperego:

Ø   Çocuğa ailesi ve toplum tarafından aktarılan değerleri, ahlak kurallarını yansıtır.

Ø   Kişiliğin bu yönü kusur­suz olmak için çabalar.

Ø   Vicdan ilkesine göre çalışan süperego, hem id'den gelen ve kabul edilemeyecek olan istekleri bastırmaya çalışır, hem de egoyu kusursuz olmaya yöneltmek için çalışır.

 

v        Freud,

Ø   Kişilik gelişimi bakımından ilk çocukluk yıllarındaki yaşantıların önemini vurgular.

Ø   Normal ge­lişimin sağlanması için gelişimin her döneminde bireyin temel ihtiyaçlarının doyurulması gerekir.

Ø   Eğer bu temel ihtiyaçlar karşılanmazsa kişilik gelişimi engellenir.

 

v        Freud'un psikoseksüel gelişiminin beş temel dönemi:

Ø   1.          Oral Dönem (0-1 yaş) ,

Ø   2.          Anal Dönem (1- 3 yaş) ,

Ø   3.          Fallik Dönem (3 - 6 yaş)

Ø   4.          Gizil Dönem (6-12 yaş)

Ø   5.          Genital Dönem (12 - 18 yaş)

 

v        1. Freud'un psikoseksüel dönemlerinden Oral Dönem (0-1 yaş):

Ø   Temel haz kaynağı emmedir.

Ø   Emme, pasif ve bağımlı bir davranıştır.

Ø   Freud' a göre, anne ya da annenin yerine geçen yetişkin tarafından çocuğun memeden erken kesilmesi ya da aksine uzun emzirilmesi, onun bu döneme bağımlı olması­na neden olmaktadır.

 

v        2.  Freud'un psikoseksüel dönemlerinden Anal Dönem (1- 3 yaş):

Ø   idrar ve dışkı çıkarma ile ilgilidir.

Ø   Cinsel haz dışkılama bölgesine yoğunlaşır.

Ø   Çocuk bu dönemde kendini ve çevreyi kontrol etmeyi öğrenir.

Ø   Katı ve baskıcı bir tuvalet eğitimi veren anne-baba, çocuğun bu dönemde bağımlı kal­masına neden olur ve bu tutum çocuğun ilerde kişilik yapısına olumsuz etki etmektedir.

 

v        3.  Freud'un psikoseksüel dönemlerinden Fallik Dönem (3 - 6 yaş):

Ø   Çocuklar bu dönemde cinsel organlarından zevk aldıklarını farkederler.

Ø   Karşı cins ebeveyne açık olarak daha fazla sevgi gösterisinde bulunur.

Ø   Freud'a göre, erkek çocuk annesine (Oedipus kopleksi), kız çocuk ise babasına {Elektra kompleksi) cinsel İçerikli bir sevgi besler.

Ø   Anne-baba ya da onların yerine geçen yetişkinler, çocuklara sıcak ve sevgi dolu bir şekilde davranmalıdırlar.

Ø   Çocuklar bu dönemde yetişkinlerini model alarak cinsiyet rollerini kazan­maya başlarlar.

 

v                 4. Freud'un psikoseksüel dönemlerinden Gizil Dönem (6-12 yaş):

Ø   Çocuk cinsiyetle ilgili konulardan hoşlanmazlar ve kendilerini oyuna verirler.

Ø   Freud'a göre, davranışın kaynağı olan cinsel ve saldırgan kökenli enerjiler bu dönemde, öğrenme, merak ve araştırma etkinliklerinde kullanılmak­tadır.

Ø   Ergenlik fırtınası öncesi durgunluk olarak görülür.

 

v                 5. Freud'un psikoseksüel dönemlerinden Genital Dönem (12 - 18 yaş):

Ø   Hızlı bir fiziksel gelişme vardır.

Ø   Ergen ebeveynle ilişkilerini düzenlemek, çatışmalarını çözümlemek ihtiyacındadır.

 

v        SAVUNMA  MEKANİZMALARI

Ø   Farkında olmadan kaygıdan kurtulma çabasına verilen addır.

Ø   Savunma mekanizmaları her­kes taralından kullanılır ve normal bir davranış biçimi olarak kabul edilir.

 

v        Savunma mekanizmaları :

Ø   Bastırma

Ø   Düş Kurma

Ø   Mantığa Bürüme

Ø   Yansıtma: Saplanma

Ø   Gerileme

Ø   Özdeşim kurma

Ø   Ödünleme

Ø   Yer değiştirme

Ø   Karşıt tepki oluşturma

Ø   Çözülme

Ø   önüşüm Yüceltme

Ø   Yapma-Bozma Yadsıma

 

v        Savunma mekanizmalarından Bastırma:

Ø   Yasak, ayıp,töre dışı duygu ve düşüncelerin ya da acı veren, kaygı doğurabilecek potansiyele sahip duy­gu ve düşüncelerin bilinç dışına itilmesidir.

Ø   Örneğin; insanların ölümlü olduğunu bildiği halde davranışlarını, planlarını hiç ölmeyecekmiş gibi yapması.

 

v        Savunma mekanizmalarından Düş Kurma:

Ø   Kişinin gerçek hayatta doyum sağlayamadığı istek ve dürtülerini düşler kurarak doyurmaya çalışması­dır.

Ø   Örneğin; Don Guichote'nin romanındaki şövalye.

 

v        Savunma mekanizmalarından Mantığa Bürüme:

Ø   Kişinin davranışını haklı göstermeye ya da ulaşamadığı amacı değersizleştirmeye çalışmasıdır.

Ø   Örneğin; "genç bir kızı evlenme sözü vererek aldatan bir erkeğin, ben aldatmasaydım başkalarına zaten kanacaktı demesi "ya da "kedi uzanamadığı ciğere pis der"atasözü.

 

v        Savunma mekanizmalarından Yansıtma:

Ø   Kişinin kendi küsur, yanılgı ya da kötü düşüncelerini başkalarının üzerine aktararak suçluluk ya da aşa­ğılık duygusundan kurtulmasıdır.

Ø   Örneğin; içinde kızma ve kin olan bir kişinin "bana kızıyorlar, benden nefret ediyorlar" diye düşünmesi.

 

v        Savunma mekanizmalarından Saplanma:

Ø   Gelişme sürecinde, çocuğun İlk çocukluk dönemlerine bağlı kimi özellikleri benliğinde tutması ve sonra­ki dönemlerde bunları devam ettirmesidir.

Ø   Örneğin; çocukluk döneminde babası İle doyurucu ilişkiler yaşayamayan bir kı­zın, sonradan sürekli olarak erkeklerle ilişki kurması.

 

v        Savunma mekanizmalarından Gerileme:

Ø   Kişinin içinde bulunduğu gelişim dönemi kaygı doğuracak nitelikte ise, daha önceki bir gelişim dönemine dönmesidir.

Ø   Örneğin; kardeş kıskançlığı nedeniyle altını ıslatma, parmak emme.

 

v        Savunma mekanizmalarından Özdeşim kurma:

Ø   Başka bir kişinin özelliklerini, duygu ve davranış biçimlerini, değerlerini ve İnançlarını benimseye­rek kendi benliğimize sindirip kişiliğimizin bir parçası haline getirmektir.

 

v        Savunma mekanizmalarından Ödünleme:

Ø   Kişinin kendini zayıf gördüğü bir alandaki eksikliğini kuvvetli olduğu başka bir alandaki başarıyla örtme çabasıdır.

Ø   Örneğin; kızların ilgisini çekemeyen yakışıklı olmayan bir gencin mahallenin kabadayısı olması.

 

v        Savunma mekanizmalarından Yer değiştirme:

Ø   Kaygı uyandıran sorun, kişinin gücünün yetmediği bir kimse ya da denetiminde olmayan bir olaysa; kişinin kaygısını veya kızgınlığını gücünün yettiği bir kimseye yöneltmesidir.

Ø   Örneğin; amirine kızan bir adamın, karısının yemeği geç hazırlamasını bahane ederek kavga çıkarması.

 

v        Savunma mekanizmalarından Karşıt tepki oluşturma:

Ø   Kişinin bilinçdışı yasak dürtü ve eğilimlerinin tam karşıtı tepkiler göstererek benliğini savun­maya çalışmasıdır.

Ø   Örneğin; içindeki kin, nefret ve kabalık eğilimleri olmasına rağmen kişinin aşırı derecede kibar ve na­zik davranması.

 

v        Savunma mekanizmalarından Çözülme:

Ø   Yoğun kaygı nedeniyle benliğin bir bölümünün parçalanarak bağımsızlık kazanmasıdır.

Ø   Örneğin; uykuda gezerlik, çoğul kişilik, kişiliğin yabancılaşması.

 

v        Savunma mekanizmalarından Dönüşüm:

Ø   Ağır bir bunaltı nedeniyle bilincin uyaranlara kapatılarak benliğin bunaltıdan uzak tutulmasıdır.

Ø   Örneğin; şiddetli karı-koca kavgasında kadının birden bayılıvermesi.

 

v        Savunma mekanizmalarından Yüceltme:

Ø   Kişide kaygı uyandıran çatışmaların sanat, bilim, din, politika, spor ve diğer sosyal ve estetik alanlara kanalize edilerek ortadan kaldırılmasıdır.

Ø   Örneğin; çocuğu olmayan bir kadının kreşlerde gönüllü olarak çalışması ya da sev­gilisi tarafından terk edilen bir kimsenin şiir yazması.

 

v        Savunma mekanizmalarından Yapma-Bozma:

Ø   Kişinin gerçekte ya da düşüncesinde yaptığı olumsuz bir eylemi ortadan kaldırmak ve yapılmamış gibi saymak amacıyla bazı davranışları tekrarlamasıdır.

Ø   Örneğin; havagazı musluğunu sık sık açıp kapayarak kontrol et­mek ya da sürekli elleri yıkama.

 

v        Savunma mekanizmalarından Yadsıma:

Ø   Kişinin yaşamındaki acı gerçeklerin, talihsizliklerin, üzücü olayların ya da kusurlu davranışların sanki ya­şanmamış gibi kabul edilmesi.

Ø   Örneğin; çok sevilen birinin ölümünü kabullenemeyen ve onların odalarını aynen muhafa­za eden kimseler.

 

v        Erıkson'ın psiko-sosyal gelişim kuramına göre insanın yaşamında sekiz kritik dönem vardır:

v        1.  Temel Güvene Karşı Güvensizlik (0 - 1 yaş):

Ø   Bu dönemde bebekler çevrelerindeki dünyaya güvenebilecekleri ya da güvenemeyeceklerine ilişkin temel duygular edinirler.

Ø   Bu süre içinde çevresindekilerle ilişkilerinin niteliği çocuğun temel güven duygusunu etkiler.

 

v                 2.  Bağımsızlığa Karşı Utanma ve Kuşkuculuk (1 - 3 yaş):

Ø   Çocuğun yürümeye ve konuşmaya başlaması ile ailesine olan bağımlılığı azalmaya başlar. Kendi çevrelerini kontrol etmek, güçlerini göstermek isterler.

Ø   Anne-babanın aşırı koruyucu ya da baskıcı tutumu, çocuğun kapasite­sine yönelik kuşkulara ve utanç duygusuna yol açacaktır.

 

v                 3.  Girişimciliğe Karşı Suçluluk Duygusu (3 -6 yaş):

Ø   Çocuğun motor ve dil gelişimi, onun daha meraklı olmasına ve daha atılgan olmasına olanak sağlar.

Ø   Çocuğun kendi­ni ve çevresini keşfedebilmesi için yetişkinlerin gerekli yaşantıları kazanmasına olanak sağlaması gerekir.

Ø   Doğal mera­kından dolayı çok sık azarlanan ve engellenen çocukta suçluluk duygusu gelişir.

 

v                 4.  Çalışkanlığa Karşı Aşağılık Duygusu (6-12 yaş):

Ø   Çocuğun okula başlamasıyla sosyal dünyasında büyük bir genişleme meydana gelmiştir.

Ø   Çocukta iş planlama, işbir­liği yapma, öğrenme ve iş başarma özel bir öneme sahiptir.

Ø   Başarma çalışkanlık duygusunu getirir.

Ø   Çocuğun kendine ve yeteneklerine karşı olumlu bir tutum geliştirmesine yardım eder.

Ø   Çocukların çabaları desteklendiğinde, çalışma ve başa­rılı olma davranışları gelişir; ancak sürekli olarak eleştirilen, desteklenmeyen, beğenilmeyen çocuklar aşağılık duygusu geliştirirler.

 

v                 5.  Kimlik Kazanmaya Karşı Rol Karmaşası (12 - 18 yaş):

Ø   "Ben kimim?", "Çocuk mu yoksa yetişkinmiyim?" soruları çok önemlidir.

Ø   Ergen bu dönemde arayış içindedir.

Ø   Eğer ba­şarılı bir şekilde kimlik kazanma sorununu çözerse, kendine güvenen bir kişi olarak yaşamını sürdürebilir ve başarılı olur.

Ø   Aksi durumda rol karmaşası, yaşamın gelecek dönemlerinde de bu kriz çözülünceye kadar devam eder.

 

v                 6.  Yakınlığa Karşı Yalıtılmıştık (18 - 26 yaş):

Ø   Ergenlik dönemimde kimliğini bulan birey, kimliğini kaybetme korkusu olmadan başkalarıyla yakın ilişkiler kurar.

Ø   Aksi durumda, başkalarıyla dostluk ilişkisi kurmada güçlük çeken birey, psikolojik bir yalnızlığa itilebilir.

 

v                 7.  Üreticiliğe Karşı Verimsizlik (Orta yetişkinlik):

Ø   Kişi önceki dönemleri başarılı olarak atlatmışsa bu dönemde üretken, verimli ve yaratıcıdır.

Ø   Çocuk yetiştirerek, evi dı­şında topluma yaralı İşler yaparak verimli olmaya çalışır.

Ø   Bunlardan mahrum olan bireyler bir işe yaramama duygusuna kapılabilirler.

 

v                 8.  Benlik Bütünlüğüne Karşı Umutsuzluk (Yaşlılık):

Ø   Üretken geçen bir yaşamın sağlamış olduğu doyum ile yıllarını anlamsız geçirmenin umutsuzluğu arasın­daki çatışmadır.